Back office

"O, een experimentele roman? Da's niks voor mij..." O jee, had ik nou maar niks gezegd... Ik bedoel: dit is een boek dat overtuigend laat zien dat het genre roman in al zijn spreektalige eenvoud en natuurlijkheid in staat is de lezer een betoverende en tegelijk herkenbare wereld binnen te voeren. Wat is er experimenteel aan? Op geniale wijze de middelen van de roman nog beter benutten om dit te bereiken. Dat is alleen maar de back office. Je merkt er niks van. Je laat je meevoeren.

Vandaag gelezen op Facebook over Preludes van Peer Hultberg.

Een van de grote vernieuwers van het Deense proza

Dat de boekwinkels tegenwoordig vol liggen met vertalingen van Scandinavische thrillers, krimi’s en andere ‘spannende boeken’ wil nog niet zeggen dat het Nederlandse lezerspubliek ook écht een representatieve indruk krijgt van wat zich afspeelt in het literaire Noorden. Vooral wat modernere, grensverleggende schrijvers hebben het vaak niet gemakkelijk om buiten hun eigen taalgebied gehoor te vinden. Dat geldt zelfs voor een belangrijke auteur als Peer Hultberg (1935-2007). Sinds het midden van de jaren 60 staat hij bekend als een van de grote vernieuwers van het Deense proza en wordt zijn werk ook internationaal zeer gewaardeerd. Gelukkig wordt hij met deze vertaling van Preludes nu ook voor de Nederlandse lezer toegankelijk.

Aldus Henk van der Liet in zijn nawoord bij Peer Hultbergs Preludes. Lees het volledige nawoord hieronder.

Gordijnroedes als text dividers

Zoals op de achterkant van het boek uiteengezet, bevat Preludes hier en daar belerende fragmenten, regelrecht aan stichtelijke leesboekjes en andere pedagogische geschriften voor kinderen ontleend; tijdstypische fragmenten zijn het, soms suikerzoet, dan weer ijzingwekkend van toon. Ze zijn zó wijdverspreid en zó lang in de mode geweest dat ik sommige ervan als nog als kind uit de mond van mijn grootmoeder (Utrecht 1890) heb mogen aanhoren. Feest der herkenning!

In de Deense uitgaven van Preludes zijn deze fragmenten van de rest van de tekst gescheiden door typografische elementen zoals die ook in het drukwerk van de tijd gebruikelijk waren; ze werden door de drukkers samengesteld uit losse elementen, de breedte was daardoor variabel. Hoe de keuze voor de Deense text dividers tot stand is gekomen, weet ik niet maar wel is duidelijk dat ze de functie hebben om aan te geven dat het anderssoortige teksten betreft en dat ze de indruk moeten wekken afkomstig te zijn uit begin 19e eeuws (populair) drukwerk.

De ‘Deense’ text dividers overnemen was een optie geweest, ze zagen eruit als contemporain, maar ze waren naar de smaak van Watervis té lelijk... Vertaler Gerard Cruys sprak zelfs van gordijnroedes, en daar kon ik hem geen ongelijk in geven.

Ik heb er daarom voor gekozen op zoek te gaan naar een vervangend element, maar dat moest wel uit de periode stammen waar het in Preludes om gaat, en bovendien uit Polen. Ik ben erin geslaagd; in de Nationale Bibliotheek van Polen trof ik in een vroeg 19-eeuwse krantenbijlage de nu als text divider gebruikte “kurketrekker” of “slang” aan (de Poolse drukkers zullen er ongetwijfeld een treffende benaming voor gehad hebben). Heel fraai vind ik de onregelmatigheid van deze divider, oorspronkelijk veroorzaakt door het papier, de samengevoegde losse, handgesneden hoogdrukelementen van wisselende kwaliteit, en de onregelmatige druk van de pers.

Helaas geeft de "klik om te vergroten" geen duidelijk(er) beeld van de kurketrekker. Binnenkort wordt elders een fragment uit het boek geplaatst waarin beter te zien is waar het over gaat. We houden je op de hoogte.

Preludes in aantocht

Behalve dat er afgelopen weekend honderden prentbriefkaarten met een afbeelding van het omslag zijn uitgedeeld op Manuscripta, is er ook al een exemplaar van Preludes gearriveerd bij de uitgever. Het ging om een proefdruk - goedgekeurd! De verwachte publicatiedatum van 15 september wordt hoogstwaarschijnlijk gehaald.

In ieder geval is komen vast te staan dat het boek met gemak in een damestasje past. Het boek werd onmiddellijk geconfisqueerd door een hartstochtelijke lezeres.